Trí tuệ nhân tạo đang làm thay đổi cơ cấu việc làm cấp đầu vào, khiến số lượng tuyển dụng giảm mạnh và đe dọa con đường thăng tiến truyền thống. Doanh nghiệp ngày càng phẳng hơn, buộc người mới phải tự trang bị kỹ năng AI. Dữ liệu chỉ ra tác động ngắn hạn với thị trường lao động.
Điểm nổi bật:
- Công việc cấp đầu vào ở Mỹ giảm khoảng 35% kể từ tháng 1/2023 do AI đóng vai trò chính.
- Dự báo AI có thể xóa bỏ 50% vị trí cấp đầu, đặt ra thách thức cho thang bậc nghề nghiệp truyền thống.
- Nghiên cứu của SignalFire cho thấy giảm 50% tuyển dụng cho người có dưới 1 năm kinh nghiệm.
- Doanh nghiệp ngày càng phẳng hơn, buộc người mới phải tự trang bị kỹ năng AI.
- Lịch sử cho thấy công nghệ mới không gây giảm việc làm dài hạn, chỉ tác động ngắn hạn.
Áp lực tuyển dụng cấp đầu vào giảm mạnh
Các bài đăng tuyển dụng cho vị trí cấp đầu vào ở Mỹ đã giảm khoảng 35% kể từ tháng 1 năm 2023, theo Revelio Labs, trong đó AI đóng vai trò quan trọng khi tự động hóa nhiều công việc truyền thống.
Thách thức cho thế hệ lao động trẻ
Mất việc đang gia tăng ở nhóm 16–24 tuổi khi thị trường lao động Mỹ trải qua giai đoạn khó khăn nhất kể từ đại dịch. Dự báo cho thấy AI có thể xóa bỏ tới 50% các vị trí cấp đầu vào, đặt ra câu hỏi lớn về sự sụp đổ của con đường thăng tiến truyền thống từ vị trí đầu vào đến CEO.
Mô hình tổ chức phẳng hơn
AI song hành với xu hướng làm phẳng cơ cấu tổ chức, đặc biệt ở cấp trung. Theo Dario Amodei, CEO Anthropic, công nghệ này sẽ cải thiện dần năng suất và có thể làm thay thế nhân lực trắng cổ áo cấp đầu vào hoàn toàn.
Giảm 50% nhân sự mới kinh nghiệm thấp
SignalFire ghi nhận từ 2019 đến 2024, các công ty công nghệ lớn và startup đã giảm 50% tuyển dụng nhân sự dưới 1 năm kinh nghiệm sau đại học. Xu hướng này trải rộng trong mọi bộ phận: bán hàng, marketing, kỹ thuật, nhân sự, vận hành, thiết kế, tài chính và pháp lý.
Cơ hội và thách thức cho người mới
Theo Heather Doshay (SignalFire), mô hình phẳng hơn đòi hỏi sinh viên mới phải tự học và trang bị kỹ năng AI ngay từ trường. Nhờ khả năng truy cập rộng của AI, họ có thể trở thành chuyên gia trước khi gia nhập doanh nghiệp.
Quan điểm kinh tế vĩ mô
Anders Humlum (Đại học Chicago) nhấn mạnh các công nghệ lớn trước đây như hơi nước, điện và máy tính mất hàng thập kỷ để tác động sâu rộng. Ông tin rằng dù AI có tiệm cận năng lực con người, cấu trúc và văn hóa doanh nghiệp sẽ thích nghi từ từ.
Rủi ro tập trung quyền lực
Nếu AI tiến tới siêu trí tuệ, Max Tegmark (Future of Life Institute) cảnh báo nguy cơ tập trung tài sản và quyền lực vào tay những ai kiểm soát công nghệ, thậm chí để máy móc nắm quyền điều hành hoàn toàn.
Tiếng vọng cho thị trường lao động Việt Nam:
Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, các doanh nghiệp tại Việt Nam cũng đang tiến tới mô hình tổ chức phẳng hơn. Điều này tạo cơ hội cho thế hệ lao động trẻ chủ động nâng cao kỹ năng AI trước khi gia nhập thị trường. Tuy nhiên, thách thức đặt ra là hệ thống giáo dục và đào tạo nghề phải kịp thời cập nhật nội dung, đảm bảo người học nắm vững công cụ AI để không bị tụt lại phía sau. Sự hợp tác giữa trường đại học và doanh nghiệp công nghệ có thể trở thành chìa khóa để trang bị hành trang cho sinh viên, đồng thời duy trì dòng chuyển giao kiến thức và kinh nghiệm trong môi trường làm việc ngày càng tự động hóa.
