Thỏa thuận lịch sử giữa Trump và Pfizer giảm giá thuốc tại Mỹ

Donald Trump, luôn tự hào về khả năng đàm phán, đã tuyên bố hôm thứ Ba rằng ông vừa ký một trong những thỏa thuận tốt nhất từ trước đến nay của mình. “Đây là một trong những thông báo y tế quan trọng nhất mà văn phòng này từng đưa ra,” Trump nói tại Phòng Bầu dục, hai bên là các quan chức y tế hàng đầu. Họ đã tập hợp để thông báo rằng chính quyền đã đạt thỏa thuận với hãng dược Pfizer. Trump không giấu được nụ cười. “Tôi rất ngạc nhiên rằng các ông đồng ý điều này,” ông nói với Albert Bourla, CEO của Pfizer.

Ngay cả các nhóm vận động hành lang trong ngành dược phẩm cũng được cho là đã ngạc nhiên trước những gì Pfizer đồng ý. Công ty này từng vượt qua các nỗ lực của Trump nhằm hạ thấp chi phí thuốc, nhưng lần này họ cam kết hạ giá dược phẩm tại Mỹ xuống mức tương đương với giá mà họ áp dụng ở các nước phát triển khác. Pfizer cũng đồng ý tham gia TrumpRx, một trang web mới mà chính quyền công bố vào thứ Ba, cho phép người Mỹ mua một số loại thuốc với mức chiết khấu lớn.

Kể từ khi bước vào chính trường cách đây một thập kỷ, Trump luôn tin rằng các công ty dược phẩm đang ép giá người Mỹ bằng cách bán thuốc với giá cao hơn rất nhiều so với ở các nước phát triển. Trong buổi họp báo đầu tiên với tư cách tổng thống đắc cử năm 2017, ông đã nói rằng các hãng dược “đang phạm tội giết người.” Chỉ trong tháng đầu tiên, ông đã triệu tập lãnh đạo các hãng dược đến Nhà Trắng để chất vấn về vấn đề này. “Tôi nghĩ các ông biết rất rõ, điều này thật bất công với đất nước,” ông nói. Suốt nhiệm kỳ đầu, Trump liên tục đưa ra chính sách nhằm giảm chi phí thuốc kê đơn, nhưng ít thành công – cho đến nay. Khi thuyết phục được một trong những công ty dược mạnh nhất thế giới nhượng bộ, Trump đã bắt được “cá voi trắng.”

Tổng thống có lý do bức xúc vì giá thuốc. Năm 2022, các hãng dược tính phí người Mỹ cao gấp ba lần so với công dân ở các nước tương đương, theo báo cáo chính phủ. Rất nhiều người Mỹ khó khăn trong việc trả tiền thuốc, đôi khi dẫn đến hậu quả bi thảm. Tuy vậy, chiến thắng hôm thứ Ba vẫn mang tính tượng trưng nhiều hơn. Hiện chưa rõ liệu bước đi của Pfizer có giúp được bao nhiêu bệnh nhân tại quầy thuốc. Pfizer đồng ý công bố giá khởi điểm cho thuốc mới ngang bằng các thị trường phát triển chính, nhưng với danh mục hiện tại, hãng chỉ áp dụng mức giá tương tự cho người dùng chương trình Medicaid. Các hãng dược vốn đã chiết khấu mạnh cho nhóm này và người được bảo hiểm chỉ phải trả một khoản phụ thu rất nhỏ.

Cũng còn nhiều điều mơ hồ về mức độ người Mỹ hưởng lợi từ TrumpRx, dự kiến ra mắt vào năm sau và cho phép mua thuốc trực tiếp. Đại diện Pfizer cho biết thỏa thuận với chính quyền vẫn giữ bí mật, nhưng kem bôi trị chàm của hãng sẽ được bán trên TrumpRx với mức giảm 80%. Tuy nhiên người mua vẫn phải tự chi trả trực tiếp, không qua bảo hiểm, có thể lên đến hàng trăm hoặc hàng nghìn đô la. “Không rõ bệnh nhân nào đủ khả năng tài chính để làm điều này,” Rachel Sachs, chuyên gia định giá thuốc tại Đại học Washington, nhận định. (Nhà Trắng không phản hồi yêu cầu bình luận.)

Tuy vậy, đây là lần đầu tiên Trump thành công trong việc buộc giá thuốc Mỹ ngang bằng các nước khác. Các công ty dược vốn cảnh giác với mọi nhượng bộ, khẳng định giá cao tại Mỹ bù đắp chi phí nghiên cứu. Phó Chủ tịch PhRMA Stephen Ubl từng cho rằng “các nước khác không chia sẻ công bằng.” Tại châu Âu, các chính phủ thương lượng giá trực tiếp, dẫn đến mức phí thấp hơn.

Giờ đây liên minh chống chính sách “Nước Mỹ Trước hết” của Trump đã tan vỡ. (Bourla nói Pfizer làm thỏa thuận vì “sự chắc chắn và ổn định.”) Điều ấn tượng không phải mức tiết kiệm, mà là cách chính quyền đạt được nó. Tháng 5, Trump ký lệnh hành pháp triển khai chính sách ‘giá ưu đãi’, buộc các hãng phải áp dụng giá tương tự. Thư yêu cầu gửi đi, kèm hạn chót 29/9. Không lần nào các hãng chấp thuận sớm như thế này.

Trước đây, năm 2020, khi Trump đưa ra yêu cầu tương tự, các hãng phớt lờ và thậm chí từ chối thảo luận tại Nhà Trắng. Pfizer sau đó đề xuất kế hoạch ít khắt khe hơn, nhưng không thành. Chính quyền Trump phải đưa ra quy định mới, vấp kiện và bị đình chỉ khi ông rời nhiệm sở. (Chính quyền Biden sau đó đàm phán giá thuốc qua Medicare.)

Trong nhiệm kỳ thứ hai, Trump đã khéo léo hơn. Các công ty luật, cơ quan truyền thông và trường đại học đều đã nhượng bộ yêu cầu từ Nhà Trắng. Pfizer không phải ngoại lệ. Trước hạn chót, Trump thông báo nếu không đồng ý, hãng nào không sản xuất tại Mỹ sẽ bị áp thuế 100%. Dù không nêu đích danh, lộ trình ba năm miễn thuế đã khiến Pfizer phải nhượng bộ. Bourla thừa nhận thuế là “công cụ mạnh nhất” thúc đẩy thay đổi.

Việc Pfizer chịu nhượng bộ càng làm Trump hài lòng hơn. Họ từng hợp tác trong Operation Warp Speed phát triển vaccine COVID-19, nhưng sau bầu cử 2020 Trump từng cáo buộc Pfizer giấu thông tin vaccine có hiệu quả đến sau ngày bầu cử (Pfizer khẳng định không có chuyện đó). Kể từ đó Trump luôn giằng co với Pfizer. Ông kêu gọi công khai dữ liệu thuốc COVID “tại sao không cho công chúng xem?” Trên mạng Truth Social, Trump cũng đặt câu hỏi về các kết quả Pfizer từng chia sẻ.

Thỏa thuận có vẻ đã tiếp thêm động lực cho tổng thống. Ông nói với báo chí hôm thứ Ba rằng tất cả các hãng dược hàng đầu sẽ đến gặp Nhà Trắng trong tuần tới để ký các thỏa thuận tương tự. “Chúng tôi đang đàm phán với tất cả,” Trump khẳng định. “Và nếu không đạt được, chúng tôi sẽ đánh thuế.” Điều khoản của các thỏa thuận tiếp theo sẽ quyết định mức giảm giá thật sự áp dụng cho người Mỹ. Không ai phản đối hạ giá thuốc, nhất là khi mức giảm có thể vượt ra ngoài Medicaid. Nhưng thay đổi lớn có thể tác động toàn cầu. Các công ty có thể tăng giá ở nước khác để bù đắp.

Dù sao, thỏa thuận với Pfizer đã đặt các hãng dược vào thế yếu chưa từng thấy trong kỷ nguyên Trump. Ngành này vốn là đối thủ đáng gờm, nhưng chưa tìm ra cách chống lại một tổng thống thẳng thắn hơn nhiều trong nhiệm kỳ thứ hai. Luật chơi đã thay đổi. Có thể Pfizer làm Trump ngạc nhiên, nhưng các hãng khác rất có thể sẽ tiếp tục vượt mức đó.