Nghiên cứu cho thấy các neuron gây hung hăng ở chuột đực vốn bất hoạt ở chuột cái được oxytocin và prolactin kích hoạt trong giai đoạn sau sinh. Khi tín hiệu này bị tắt, chuột mẹ ngừng bảo vệ con. Phát hiện hé lộ khả năng linh hoạt của não trong việc điều chỉnh hành vi.
Điểm nổi bật:
- Các neuron điều khiển hành vi hung hăng nằm im cho đến khi làm mẹ kích hoạt chúng.
- Oxytocin và prolactin khởi động mạch não gây hung hăng ở chuột mẹ.
- Khi vô hiệu hóa các neuron này, chuột mẹ ngừng bảo vệ khỏi kẻ xâm nhập.
- Phát hiện cho thấy tính linh hoạt của não trong việc truy cập hành vi mới khi cần thiết.
Nghiên cứu về hung hăng mẹ ở chuột
Các nhà nghiên cứu tại Đại học Stockholm và Karolinska Institutet đã phát hiện một hệ thống trong não có thể giải thích vì sao chuột cái vốn không hung hăng lại đột ngột thể hiện hành vi hung hăng sau khi mang thai và sinh con (gọi là hung hăng mẹ).
Nghiên cứu cho thấy một nhóm neuron điều khiển sự hung hăng ở chuột đực bình thường bị vô hiệu hóa ở chuột cái chưa sinh con, nhưng được kích hoạt khi chúng trở thành mẹ.
Khi các nhà nghiên cứu làm bất hoạt các neuron này, chuột mẹ ngừng tấn công kẻ xâm nhập vào lồng thí nghiệm.
Nghiên cứu cũng cho thấy oxytocin và prolactin – các hormone kiểm soát các chức năng cơ thể của mẹ như cho con bú – có thể kích hoạt mạnh mẽ các neuron này.
Nghiên cứu được thực hiện trên động vật và cần cân nhắc thận trọng khi áp dụng vào bối cảnh con người. Nhưng các phát hiện đề cập đến câu hỏi khái niệm lớn hơn: Làm thế nào một cá thể có thể tiếp cận một hành vi nằm ngoài phạm vi bình thường của nó, trong một giai đoạn giới hạn của cuộc đời?
Ví dụ trong nghiên cứu này cho thấy một mạch não có thể được bật hoặc tắt tùy vào việc một động vật có cần truy cập hành vi nhất định (bất kể giới tính) để tồn tại cho bản thân hoặc con cái, có thể có ý nghĩa tổng quát đối với cách hoạt động linh hoạt của não ở cả con người.
Các câu hỏi chính đã được giải đáp
Q: Các nhà nghiên cứu phát hiện gì về hung hăng mẹ?
A: Họ nhận thấy các neuron hung hăng vốn bất hoạt ở chuột cái được bật trong thời kỳ làm mẹ, cho phép hành vi phòng vệ mạnh mẽ.
Q: Hormone nào kích hoạt mạch não liên quan đến hung hăng mẹ?
A: Oxytocin và prolactin, các hormone trung tâm cho chức năng cho bú, kích hoạt mạnh mẽ các neuron liên quan đến hung hăng.
Q: Tại sao phát hiện về hung hăng mẹ lại quan trọng?
A: Nó gợi ý nguyên tắc rộng hơn về tính linh hoạt của não — các hành vi nằm ngoài phạm vi bình thường có thể trở nên khả dụng khi yêu cầu sinh tồn đòi hỏi.
Tóm tắt nghiên cứu gốc
Tiêu đề: Transient mobilisation of a dormant hormone-sensitive circuit drives maternal aggression
Tác giả chính: Stefanos Stagkourakis et al.
Nguồn: Nature Communications
DOI: https://dx.doi.org/10.1038/s41467-025-64043-4
Tầm ảnh hưởng tại Việt Nam
Nghiên cứu này mang ý nghĩa đặc biệt cho cộng đồng khoa học và y tế ở Việt Nam, nơi trọng tâm vào sức khỏe mẹ và bé đang ngày càng được chú trọng. Việc hiểu rõ cơ chế hormone oxytocin và prolactin không chỉ mở ra hướng khám phá mới về chăm sóc sức khỏe hậu sản mà còn giúp phát triển phương pháp can thiệp kịp thời khi xuất hiện rối loạn hành vi sau sinh.
Đối với ngành sinh học thần kinh, kết quả này khuyến khích nghiên cứu sâu hơn về tính linh hoạt của não bộ người Việt Nam, nhằm cải thiện chất lượng chăm sóc tâm thần và hỗ trợ mẹ bầu trong quá trình chuyển đổi sinh học. Hơn nữa, kiến thức về “mạch não tiềm ẩn” có thể ứng dụng trong giáo dục và tư vấn sức khỏe cộng đồng, góp phần nâng cao nhận thức xã hội về biến đổi hành vi giai đoạn thai sản.
