Nghiên cứu từ Đại học Oslo khảo sát 50 người về ảo ảnh “lỗ mở rộng”, cho thấy khi tập trung nhìn vào đốm đen mờ giữa nền trắng, nhiều người có cảm giác lỗ giãn ra. Hiệu ứng này đủ mạnh để kích thích phản xạ đồng tử, tiết lộ cách mắt phản hồi nhận thức ảo ảnh.
Điểm nổi bật:
- Ảo ảnh "lỗ mở rộng" khiến người xem cảm nhận sự thu phóng.
- Hiệu ứng đủ mạnh để kích thích đồng tử giãn ra tương tự khi vào vùng tối.
- Khoảng 20% người tham gia không trải nghiệm hiệu ứng mở rộng.
- Đồng tử co lại khi lỗ được nhuộm màu thay vì đen.
- Độ mạnh cảm nhận tỷ lệ thuận với thay đổi đường kính đồng tử.
Ảo ảnh.
Ảo ảnh này gồm nền trắng với các chấm đen, ở trung tâm là một lỗ đen mờ. Nếu bạn tập trung nhìn thật lâu vào đốm đen, có thể bạn sẽ cảm nhận hình dạng đó đang giãn ra.
Các nhà nghiên cứu từ Đại học Oslo (Na Uy) phát hiện ảo ảnh “lỗ mở rộng” đủ mạnh để lừa bộ não, khiến đồng tử của nhiều người giãn ra để thu nhận thêm ánh sáng, tương tự như khi thực sự di chuyển vào vùng tối.
Ngược lại, khi “lỗ” được nhuộm màu thay vì đen, các mẫu hình đó lại khiến đồng tử co lại, giống như mắt đang thích nghi với ánh sáng mạnh hơn.
“Ảo ảnh ‘lỗ mở rộng’ là một ảo ảnh động cao độ: Vết mờ tròn hoặc gradient bóng của lỗ đen trung tâm gợi cảm giác luồng quang học, như thể người quan sát đang tiến vào lỗ hổng hoặc đường hầm,” Tiến sĩ Bruno Laeng, giáo sư tại Khoa Tâm lý học Đại học Oslo và là tác giả chính của nghiên cứu, cho biết.
Trong nghiên cứu, nhóm tác giả trình chiếu hình ảo ảnh “lỗ mở rộng” cho 50 người có thị lực bình thường và yêu cầu họ đánh giá mức độ mạnh của ảo ảnh. Đồng thời, các nhà nghiên cứu đo chuyển động mắt cũng như các phản xạ co giãn tự động của đồng tử.
Nhóm nghiên cứu chưa rõ lý do, nhưng không phải tất cả người tham gia đều nhận biết được ảo ảnh. Khoảng 14% người tham gia không cảm nhận được sự giãn ảo khi lỗ màu đen, trong khi 20% khác không xác định được khi lỗ có màu.
Hơn nữa, những người đánh giá cường độ ảo ảnh càng mạnh thì đường kính đồng tử thay đổi càng rõ. Những người không nhận ra ảo ảnh cũng không có biến đổi đồng tử.
Nghiên cứu này cho thấy cách mắt và não phản ứng với kích thích thị giác. Kết quả gợi ý rằng phản xạ giãn hay co đồng tử không chỉ được điều khiển bởi thay đổi thực tế trong môi trường vật lý, mà còn bởi nhận thức và hình dung của chúng ta về môi trường.
“Kết quả cho thấy phản xạ giãn hoặc co đồng tử không phải là cơ chế đóng khép kín, chỉ phản hồi lượng ánh sáng thực tế kích thích thụ thể. Thay vào đó, mắt điều chỉnh theo ánh sáng mà chúng ta cảm nhận và tưởng tượng, không đơn thuần theo năng lượng vật lý. Nghiên cứu tương lai có thể khám phá những thay đổi sinh lý khác để làm sáng tỏ cách hoạt động của ảo ảnh,” Laeng kết luận.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Frontiers in Human Neuroscience.
Nhìn từ góc độ thị giác học ở Việt Nam, ảo ảnh “lỗ mở rộng” không chỉ mang tính giải trí mà còn mở ra tiềm năng ứng dụng trong giáo dục khoa học và trải nghiệm thực tế ảo. Với nền văn hóa ưa thích trò chơi tương tác và khám phá, hiệu ứng này có thể khuyến khích các bạn trẻ tìm hiểu sâu hơn về cơ chế thị giác và thần kinh học. Ngoài ra, các nhà thiết kế UX/UI tại Việt Nam có thể tận dụng nguyên lý giãn co đồng tử để tạo ra giao diện giao tiếp sinh động, tăng cường trải nghiệm người dùng. Cũng cần lưu ý yếu tố đa dạng sinh học của cộng đồng, khi một số người không cảm nhận được hiệu ứng, đòi hỏi nghiên cứu bổ sung để đảm bảo bao gồm tất cả người dùng.
