Nhóm nghiên cứu sử dụng mô hình 3D và thử nghiệm thực tế để chứng minh rằng tượng Moai trên Đảo Phục Sinh được di chuyển bằng cách lắc và 'đi bộ' thay vì trượt trên ván gỗ. Một bản sao nặng 4,35 tấn đã di chuyển thành công 100 mét chỉ với 18 người kéo trong 40 phút.
Điểm nổi bật:
- Các nhà nghiên cứu xác nhận tượng Moai được di chuyển bằng cách lắc và 'đi bộ'.
- Mô hình 3D cho thấy đế rộng hình chữ D và độ nghiêng nhẹ giúp việc lắc dễ dàng.
- Bản sao nặng 4,35 tấn đã được di chuyển 100 mét chỉ với 18 người trong 40 phút.
- Hệ thống đường cong cổ đại của đảo Rapa Nui ủng hộ lý thuyết đi bộ.
- Chưa có bằng chứng nào bác bỏ phương pháp vận chuyển này.
Mọi người trên khắp thế giới đều bị cuốn hút bởi cách các nền văn minh cổ đại vận chuyển những khối đá khổng lồ để xây dựng các công trình biểu tượng mà không có công nghệ hiện đại. Một trong số đó là người Rapa Nui và cách họ di chuyển những tượng Moai khổng lồ (có tượng nặng hơn 80 tấn) trên khắp đảo.
Giờ đây, với việc ứng dụng vật lý, mô hình 3D và các thử nghiệm thực tế, các nhà nghiên cứu đã củng cố những gì người dân địa phương và truyền thuyết lâu nay vẫn nói: các tượng thực sự "đi bộ".
Một nhóm nghiên cứu do nhà nhân chủng học Carl Lipo từ Đại học Binghamton và Terry Hunt từ Đại học Arizona dẫn đầu tiếp tục khám phá chuyển động lắc tinh vi để “di chuyển” các tượng Moai dọc theo những con đường được thiết kế đặc biệt.
“Điều này cho thấy người Rapa Nui thông minh vô cùng. Họ đã tìm ra cách này,” Lipo nói trong một tuyên bố báo chí.
Chuyển động của tượng Moai
Nhóm nghiên cứu đã thử nghiệm phương thuyết đi bộ nhiều năm, thách thức ý tưởng cũ rằng các tượng được kéo phẳng trên mỗi khối gỗ hoặc con lăn. Các thí nghiệm trước đó cho thấy khi một tượng Moai bắt đầu lắc, nó có thể được di chuyển ở tư thế thẳng đứng với một lực rất nhỏ, khi mọi người đứng hai bên kéo bằng một tay để giữ chuyển động lắc. “Khi đã khởi động được, việc di chuyển không hề khó,” Lipo cho biết. “Khó nhất là làm sao để tạo ra chuyển động lắc ngay từ đầu.”
Để củng cố lý thuyết, họ xây dựng mô hình 3D độ phân giải cao và phát hiện một yếu tố thiết kế quan trọng là đế rộng hình chữ D và độ nghiêng nhẹ về phía trước của tượng Moai sẽ giúp việc lắc trở nên dễ dàng hơn.
Để xác thực kết quả trong thực tế, họ đã chế tạo một bản sao Moai nặng 4,35 tấn với những đặc điểm trên. Chỉ cần 18 người đã có thể “đi bộ” bức tượng này quãng đường 100 mét trong 40 phút, tiết kiệm sức lực đáng kể so với việc cố gắng lăn các tượng dựng đứng trên gỗ.
Địa hình và lý thuyết đi bộ
Địa hình của đảo Rapa Nui cũng ủng hộ lý thuyết này. Những con đường cổ xưa rộng khoảng 15 feet có mặt cắt cong, thay vì phẳng, dường như được thiết kế hoàn hảo để ổn định các tượng đang lắc.
“Mỗi lần di chuyển tượng, có vẻ như họ đều đang làm đường,” Lipo giải thích. “Con đường là một phần trong việc di chuyển tượng.”
Nhiều con đường chồng lên nhau và song song, gợi ý việc người Rapa Nui liên tục mở lối mới khi di chuyển tượng về điểm đến cuối cùng.
Lý thuyết đi bộ vững chắc
Cho đến nay, chưa có lời giải thích nào phù hợp với bằng chứng. “Vật lý hoàn toàn có lý,” Lipo nói. “Những gì chúng tôi quan sát trong thí nghiệm thực tế đều hoạt động.”
Đặc biệt khi các tượng càng lớn, phương pháp đi bộ trở thành cách duy nhất khả thi để di chuyển chúng.
Ông thách thức những người hoài nghi đưa ra bằng chứng cho thấy phương pháp này không thể thực hiện. “Hãy tìm bất kỳ bằng chứng nào chứng minh nó không thể đi bộ. Bởi chẳng có gì chúng tôi thấy khẳng định điều đó. Trái lại, mọi thứ chúng tôi thấy và nghĩ đến đều càng củng cố lập luận này.”
Không chỉ giải mã một bí ẩn cổ đại, Lipo cho rằng phát hiện này tôn vinh sự thông minh của người Rapa Nui, những người đạt được thành công ngoạn mục với công cụ và nguồn lực hạn chế.
“Họ làm theo cách phù hợp với nguồn lực mà mình có,” ông nói. “Chúng ta còn rất nhiều điều có thể học hỏi từ những nguyên tắc này.”
Nguồn tham khảo
- Journal of Archaeological Science. The walking moai hypothesis: Archaeological evidence, experimental validation, and response to critics
Góc nhìn dành cho độc giả Việt Nam
Áp dụng phương pháp “đi bộ” cho việc di chuyển tượng Moai mở ra nhiều hướng tiếp cận mới cho khảo cổ học và nghiên cứu bức tượng đá khổng lồ. Ở Việt Nam, di tích như Mỹ Sơn hay chùa Bái Đính cũng có thể được nghiên cứu theo nguyên tắc chuyển động an toàn, tối ưu năng lượng tương tự. Việc này không chỉ giúp bảo tồn hiện vật mà còn truyền cảm hứng sáng tạo cho các hoạt động giáo dục, du lịch văn hóa và các dự án bảo tồn địa phương. Những nguyên tắc vật lý đơn giản nhưng hiệu quả này có thể áp dụng trong các học phần STEM, giúp thế hệ trẻ Việt Nam hiểu sâu hơn về mối liên hệ giữa khoa học và di sản văn hóa.
