Nghệ thuật đá 12.000 năm ở sa mạc Nefud và chỉ dẫn nguồn nước

Phát hiện loạt nghệ thuật đá 12.000 năm tuổi tại sa mạc Nefud, Saudi Arabia

Một nhóm nhà khảo cổ quốc tế đã phát hiện một loạt tác phẩm nghệ thuật đá bí ẩn 12.000 năm tuổi mà họ tin rằng từng đóng vai trò như biển báo đường dẫn đến các nguồn nước cổ đại, nơi nuôi sống con người và động vật vào cuối kỷ Băng Hà.

Nghiên cứu cho thấy các dấu vết nghệ thuật này được khắc trên những vách đá cao gần 40 mét dọc rìa phía nam sa mạc Nefud ở bắc Saudi Arabia. Khác với các hình khắc thường ẩn náu trong khe núi, những tác phẩm mới được phát hiện đứng lộ thiên trên vách đá chót vót, đòi hỏi công sức và kỹ năng cao của những nghệ nhân cổ đại.

Một ảnh trực quan hóa (orthophoto) được tạo ra từ mô hình 3D độ phân giải cao hé lộ 19 hình lạc đà chân thực và 3 hình lừa/ngựa (equids). Việc tiếp cận và khắc họa ở độ cao 34–39 mét cho thấy mức độ quan trọng của nội dung hình ảnh đối với cộng đồng thời đó.

Một phân tích chi tiết cho thấy tổng cộng có 130 hình khắc chân thực, bao gồm lạc đà, dê núi (ibex), linh dương, gazelle và bò hoang (aurochs). Nhiều kỹ thuật định tuổi đặt chúng vào giai đoạn 12.800–11.400 năm trước, thời điểm các vùng nước theo mùa tái xuất hiện sau kỷ khô hạn kéo dài, cung cấp nguồn sống thiết yếu cho con người và động vật.

Theo Tiến sĩ Ceri Shipton, đồng tác giả từ Viện Khảo cổ, University College London, các hình khắc dường như đánh dấu vị trí nguồn nước và đường di chuyển, “có thể biểu thị quyền lãnh thổ và ký ức liên thế hệ.” Tiến sĩ Maria Guagnin, tác giả chính từ Viện Địa Nhân học Max Planck, đồng ý rằng những khắc họa khổng lồ này không chỉ là nghệ thuật đá mà còn là tuyên ngôn về sự hiện diện, quyền truy cập và bản sắc văn hóa.

Sau khi khai quật khu vực, nhóm nghiên cứu tìm thấy nhiều hiện vật như mũi nhọn đá El Khiam và Helwan, bột màu xanh lá và chuỗi hạt dentalium. Sự hiện diện của các đồ tạo tác này cho thấy mối liên hệ dài khoảng cách với các quần thể Tiền Đồ Gốm (PPN) ở vùng Levant.

Mặc dù không phải là các ví dụ nghệ thuật đá đầu tiên, quy mô, nội dung và vị trí của các tác phẩm mới này “đặt chúng vào tầm khác biệt.” Hiểu được mục đích và con người tạo ra chúng mang lại những hiểu biết chưa từng có về cách con người cổ đại tồn tại và phát triển dưới điều kiện khắc nghiệt trong giai đoạn chuyển tiếp từ kỷ Băng Hà đến Holocene.

Theo Tiến sĩ Faisal Al-Jibreen từ Ủy ban Di sản, Bộ Văn hóa Saudi Arabia, “Hình thức biểu đạt tượng trưng độc đáo này thuộc về một bản sắc văn hóa riêng, thích nghi với cuộc sống trong môi trường sa mạc khắc nghiệt.” Michael Petraglia, trưởng dự án Green Arabia, nhận định cách tiếp cận liên ngành của nhóm đã “điền vào khoảng trống quan trọng trong hồ sơ khảo cổ học bắc Arabia từ LGM đến Holocene, làm sáng tỏ khả năng kiên cường và sáng tạo của các cộng đồng sa mạc thời tiền sử.”

Những suy nghĩ về tác động tại thị trường Việt Nam

Việc phát hiện nghệ thuật đá 12.000 năm tuổi ở sa mạc Nefud không chỉ mở ra góc nhìn mới về hành trình di cư và sinh tồn của con người cổ đại mà còn có thể truyền cảm hứng cho cộng đồng khảo cổ Việt Nam trong việc khai thác và bảo tồn di sản văn hóa. Những hình vẽ này minh chứng cho kỹ năng vượt trội và nhận thức địa lý sâu sắc của tổ tiên, nhấn mạnh tầm quan trọng của nghiên cứu liên ngành kết hợp khảo cổ - địa chất để giải mã những vùng đất khô hạn.

Với khí hậu khắc nghiệt ở một số vùng của Việt Nam, như Tây Nguyên và Duyên hải miền Trung, các nghiên cứu tương tự có thể giúp xác định nguồn nước cổ, hỗ trợ quản lý tài nguyên hiện đại. Hơn nữa, việc bảo tồn và trưng bày nghệ thuật đá sẽ thu hút khách du lịch văn hóa, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại các địa phương. Sự kiện này khẳng định giá trị toàn cầu của di sản khảo cổ và khuyến khích các viện nghiên cứu trong nước tăng cường hợp tác quốc tế, đẩy mạnh đào tạo chuyên môn, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về việc bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử lâu đời của Việt Nam.