Gen di truyền ngựa đã làm thay đổi lịch sử cưỡi ngựa như thế nào

Tiến Trình Thuần Hóa Ngựa Có Thể Cưỡi

Khi con người bắt đầu băng qua những cánh đồng và dãy núi trên lưng ngựa mượt mà, nó đã thay đổi dòng chảy lịch sử. Bằng chứng xác định sớm nhất về cưỡi ngựa có niên đại 4.000 năm trước: tại dãy Ural ở Nga, các nhà khảo cổ khai quật được những di tích yên cương và xe ngựa. Nhưng một số học giả cho rằng con người đã dùng ngựa làm phương tiện di chuyển từ vài thiên niên kỷ trước đó, ở vùng thảo nguyên Âu-Á gần Biển Đen.

Bất kể mối liên kết giữa ngựa và con người xuất hiện khi nào, nó nhanh chóng thúc đẩy sự trao đổi văn hóa, ngôn ngữ và thương mại giữa các dân tộc xa xôi, đồng thời thay đổi nền nông nghiệp và chiến tranh.

Hiện một nhóm nghiên cứu từ Pháp, Trung Quốc và Thụy Sĩ cho biết họ đã xác định được chính xác các gen trong các dòng ngựa có thể đã cho phép con người bắt đầu thuần hóa và cưỡi những loài động vật cơ bắp này. Những gen họ phát hiện xuất hiện khoảng 5.000 năm trước, liên quan đến tính khí, vận động và hình thể ngựa. Các nhà nghiên cứu đã công bố kết quả đó trong tạp chí Science.

Hiểu về tiến hóa của ngựa giúp chúng ta hiểu về chính mình.

"Những thay đổi di truyền này giúp ngựa trở nên có thể cưỡi và di chuyển nhanh, điều đã biến đổi xã hội loài người bằng cách thúc đẩy giao thông, chiến tranh và trao đổi văn hóa," tiến sĩ Xuexue Liu, nghiên cứu sinh sau tiến sĩ thuộc Trung tâm Nhân chủng học và Genomics Toulouse ở Pháp, cho biết. "Tóm lại, di truyền ngựa và phát triển xã hội loài người đã cùng tiến hóa theo một quá trình tương hỗ."

Liu và các đồng nghiệp phân tích DNA ngựa cổ được thu thập từ nhiều địa điểm khảo cổ, theo dõi cách 266 dấu ấn di truyền liên quan đến đặc điểm thay đổi trong giai đoạn con người thuần hóa chúng. Một cặp gen là GSDMC và ZFPM1 cũng xuất hiện ở những loài khác như chuột, giúp các nhà nghiên cứu cô lập và quan sát tác dụng của chúng. Họ phát hiện GSDMC liên quan đến giải phẫu cột sống, phối hợp vận động và sức mạnh ở chuột, trong khi ZFPM1 gắn với lo lắng và khả năng học hỏi.

Hiểu về tiến hóa của ngựa giúp chúng ta hiểu về chính mình, William Taylor, một nhà khảo cổ động vật học tại Đại học Colorado Boulder, nhận xét.

"Tôi cho rằng nghiên cứu này cho thấy rất rõ quá trình thuần hóa ngựa song hành và có thể được thúc đẩy bởi nhu cầu sử dụng ngựa làm phương tiện vận chuyển," Taylor viết trong email. "Những người chăn ngựa đầu tiên đã nuôi ngựa với chỉ vài mục tiêu: tính cách—thân thiện, hung hăng—và khả năng di chuyển/vai trò trong vận chuyển."

Áp lực chọn lọc cho các đặc điểm như chiều cao ngựa xuất hiện muộn hơn trong hồ sơ di truyền, gợi ý rằng người xưa không nuôi chọn màu lông hoặc những đặc tính khác quan trọng với người cưỡi hiện đại.

"Những phát hiện này gợi ý rằng phương thức vận chuyển ngựa sơ khai—chủ yếu dựa vào đội xe ngựa—khác biệt nhiều so với hình thức cưỡi ngựa chúng ta biết ngày nay, với giá trị và quy trình khác nhau," Taylor nói.

Taylor cũng chỉ ra rằng nghiên cứu cho thấy con người ít có tương tác với ngựa trước 3.000 TCN và trong những năm đầu đó, họ chỉ dùng ngựa làm phương tiện.

Trong một Góc Nhìn liên quan, Laurent Frantz (Đại học Oxford) nhấn mạnh tầm quan trọng lịch sử của những người cưỡi ngựa đầu tiên và những đoạn DNA nhỏ mà các nhà nghiên cứu đã xác định.

"Cho dù những hoàn cảnh chính xác và văn hóa của những người chịu trách nhiệm cho quá trình nhân giống đầu tiên vẫn còn là bí ẩn, họ chắc hẳn đã sở hữu tính sáng tạo, công nghệ và tầm nhìn cần thiết. Điều chắc chắn là những người cưỡi ngựa đầu tiên đã khởi xướng một cuộc cách mạng làm thay đổi thế giới, cho thấy những dòng chảy lớn của lịch sử có thể xoay quanh những thay đổi sinh học nhỏ nhất."