Ý Thức Có Thể Là Sự Chiếu Holographic Từ Dữ Liệu Lượng Tử Vũ Trụ

Bài viết phân tích quan điểm ý thức có thể là kết quả của hiện tượng holographic từ thông tin lượng tử. Nội dung trình bày giả thuyết về sự liên kết của các hạt lượng tử trong não tạo ra trải nghiệm chủ quan, mở ra những câu hỏi chưa có lời giải thích hoàn chỉnh.

Điểm nổi bật:

Một số nhà vật lý cho rằng ý thức hoạt động như một hologram, với trải nghiệm chủ quan phát sinh từ thông tin lượng tử.

Nguyên tắc holographic thường được dùng để mô tả hiện tượng vũ trụ như lỗ đen mở rộng không gian ba chiều.

Việc áp dụng nguyên tắc này cho ý thức có thể giải thích cách não tạo ra trải nghiệm cá nhân từ các quá trình vật lý.

Dưới đây là những gì bạn sẽ học được trong bài viết này:

Một số nhà vật lý cho rằng ý thức hoạt động như một hologram, với trải nghiệm chủ quan phát sinh từ thông tin mã hóa ở mức lượng tử.
Nguyên tắc holographic thường được dùng để mô tả hiện tượng vũ trụ như lỗ đen mở rộng không gian ba chiều.
Việc áp dụng nguyên tắc này cho ý thức có thể giải thích cách não tạo ra trải nghiệm cá nhân từ các quá trình vật lý.

Theo một mô hình của vũ trụ, mọi thứ bạn chạm vào, nhìn thấy và cảm nhận đều là một dạng chiếu, được tạo ra từ thông tin trong thực tại hai chiều. Ý tưởng này gợi ý rằng thế giới xung quanh chúng ta là một [hologram]. Không phải là kịch bản của một bộ phim khoa học viễn tưởng mà đó là một lý thuyết hiện đại trong vật lý, được gọi là nguyên tắc holographic, theo đó thời gian, không gian và cả trọng lực đều được mã hóa trong một chiều thấp hơn. Ví dụ, bên trong một lỗ đen, tất cả các thuộc tính của nó được cho là phát sinh từ một biên giới hai chiều, tạo ra thể tích ba chiều như thể được chiếu từ một màn hình phẳng.

Ý tưởng đầy kỳ lạ này đã khiến một số nhà nghiên cứu tự hỏi: nếu vũ trụ có thể mang tính chất holographic, liệu bộ não của chúng ta có hoạt động theo cách tương tự không?

Uziel Awret, một nhà vật lý và là nhà nghiên cứu cao cấp tại Inspire Institute, cho rằng não bộ cũng có thể biểu hiện hiện tượng "song song holographic", có nghĩa là hai mô tả hoàn toàn khác nhau của thực tại có thể cùng mô tả một hệ thống, giống như hai mặt của một đồng xu.

Một đặc tính vốn có của cơ học lượng tử là các hạt luôn trong trạng thái liên kết, bất kể khoảng cách giữa chúng. Một thay đổi ở hạt này sẽ ngay lập tức gây ra sự thay đổi ở hạt liên kết - hiện tượng mà Einstein gọi là "hành động ma quái từ xa", mặc dù các nhà vật lý cho rằng đây là hiện tượng tự nhiên khi được nhìn nhận qua lăng kính thông tin lượng tử, và nó cần thiết để hiểu cách vũ trụ vận hành. Chris Ferrie, tiến sĩ và giảng viên ở Center for Quantum Software and Information, cho biết rằng sự liên kết này là yếu tố quan trọng trong việc giải thích cách thức hoạt động của vũ trụ.

Awret cho rằng nếu sự đối ngẫu có thể hòa giải giữa lỗ đen và thông tin, thì tại sao não bộ không thể làm được điều tương tự? Theo quan điểm này, ý thức có thể giống như một đồng xu với một mặt là trải nghiệm chủ quan và mặt kia là hoạt động vật lý của não, đặc biệt là ở cấp độ lượng tử.

Nếu não thực sự là một hệ thống lượng tử liên kết, thì các hạt trong não không thể hoạt động độc lập mà phải hoạt động theo nhóm, như được "may vá" bằng những sợi chỉ vô hình. Điều này gợi ý rằng não không chỉ là hàng tỷ nơ-ron hoạt động riêng lẻ mà là một hệ thống đồng bộ, trong đó sự liên kết của các tín hiệu có thể tạo ra trải nghiệm màu sắc, cơn đau hay hương vị cà phê.

Tuy nhiên, ngay cả khi các hạt lượng tử trong não liên kết với nhau, hoạt động điện và tín hiệu thần kinh đều không thể trực tiếp chuyển hóa thành trải nghiệm của màu đỏ, cơn đau hay hương thơm của cà phê. Các triết gia gọi đó là vấn đề "cấu trúc không phù hợp", một phần của vấn đề "khó giải" về ý thức: làm thế nào những trải nghiệm chủ quan lại phát sinh từ vật chất thô sơ. Awret cho rằng thay vì tìm kiếm một câu trả lời duy nhất cho ý thức, chúng ta nên xem đây là một tập hợp các vấn đề liên quan, từ việc tạo ra nhận thức cho đến tự nhận thức.

Trong một thí nghiệm tư duy, triết gia người Úc David Chalmers đã lập luận rằng các quá trình vật lý không thể giải thích đầy đủ ý thức, ví dụ như trường hợp "zombie" – một bộ não hoạt động hoàn hảo nhưng lại thiếu đi cuộc sống nội tâm. Ngược lại, một số nhà khoa học cho rằng triết học chỉ có thể đi đến một mức độ nhất định và cần chuyển sang lĩnh vực vật lý để tìm câu trả lời.

Jonathan Berent từ Stanford cho rằng, mặc dù chưa có bằng chứng rõ ràng để chứng minh giả thuyết holographic của não, nhưng những bí ẩn vẫn tồn tại đến mức công nghệ hiện tại không thể giải đáp. Ông trích dẫn trường hợp của nhà phẫu thuật thần kinh Eben Alexander, người đã trải qua trạng thái hôn mê nặng do viêm màng não, nhưng lại có trải nghiệm thần bí trong "những miền khác" của ý thức.

Berent còn nêu ra ý tưởng về sự đồng bộ giữa các nơ-ron ở các vùng khác nhau của não, hoạt động như thể được kết nối với tốc độ vượt qua cả ánh sáng. Tuy nhiên, việc kiểm chứng ảnh hưởng của cơ học lượng tử trong não gặp nhiều khó khăn do nguyên lý bất định của Heisenberg, theo đó hành động đo lường làm thay đổi chính hiện tượng đang được quan sát.

Awret lại tiếp cận vấn đề từ một góc độ khác. Sinh vào những năm 1950, khi mà loài người còn ngưỡng mộ vật lý, ông tin rằng dù các quan niệm cũ về vật lý đã mất dần niềm tin, thì những lý thuyết mới về cơ học lượng tử và nguyên tắc holographic vẫn có thể tiếp quản ngọn đuốc giải thích hiện tượng này.

Awret đặt ra một thí nghiệm tư duy: nếu bạn xây dựng một máy tính lượng tử khổng lồ, thì các qubit liên kết sẽ tương ứng với cấu trúc không gian. Theo ông, cần ít nhất 5.000 qubit liên kết một cách hoàn hảo để có thể thử nghiệm giả thuyết này. Điều này gợi ý một khả năng kỳ diệu: liệu không gian và thời gian chỉ là sản phẩm phụ của thông tin?

Nếu những qubit liên kết này gắn liền với cấu trúc của không gian, thì câu hỏi đặt ra là: ý thức đóng vai trò gì trong không gian và thời gian?

Play Icon