Ô nhiễm SO2 từ nhiên liệu hóa thạch gia tăng nguy cơ mắc ALS

Một thành phần trong khí thải nhiên liệu hóa thạch có thể góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh thoái hóa thần kinh ALS (xơ cứng teo cơ một bên), theo một nghiên cứu mới.

Các nhà nghiên cứu ở Canada đã so sánh 304 người được chẩn đoán ALS với 1.207 người khỏe mạnh cùng độ tuổi và giới tính. Họ ước tính mức độ tiếp xúc với các chất ô nhiễm dựa trên hồ sơ môi trường tại nơi cư trú chính của từng cá nhân.

Cụ thể, nhóm nghiên cứu xem xét chỉ số khí sunfua đioxit (SO2), một hợp chất phát sinh từ đốt than và nhiên liệu dầu mỏ. Trước đây, SO2 đã được liên kết với tổn thương não bộ nhưng chưa từng được nghiên cứu về mối liên hệ với ALS.

Kết quả cho thấy những người mắc ALS có "tiền sử tiếp xúc" với SO2 đáng kể cao hơn so với nhóm đối chứng.

Mặc dù mối liên hệ này không chứng minh quan hệ nhân quả trực tiếp, nhưng đây là phát hiện đáng lo ngại – đặc biệt khi tất cả khu vực nghiên cứu đều nằm trong giới hạn an toàn theo tiêu chuẩn chính thức về chất lượng không khí.

"Kết quả của chúng tôi củng cố mối liên hệ giữa tiếp xúc lâu dài với chất ô nhiễm không khí, đặc biệt là sunfua đioxit, và sự phát triển của ALS, qua đó nhấn mạnh cần phải cải thiện biện pháp kiểm soát ô nhiễm không khí," các tác giả viết trong bài báo công bố.

Trong số các chất ô nhiễm được khảo sát, chỉ SO2 cho thấy mối liên hệ đáng kể với ALS.

Nitơ đioxit (NO2) – cũng là sản phẩm phụ của khói xe và nhà máy nhiệt điện than – trước đây từng được liên kết với nguy cơ ALS, nhưng phân tích lần này không cho thấy mối tương quan ý nghĩa sau khi điều chỉnh các yếu tố khác (bao gồm cả kinh tế xã hội).

Nhóm nghiên cứu nhận thấy mức độ SO2 trước khi triệu chứng xuất hiện quan trọng hơn so với các phép đo năm trước chẩn đoán, cho thấy nhiều người có thể đã ở “điểm không thể đảo ngược” khi được bác sĩ đánh giá.

"Đây là nghiên cứu đầu tiên chỉ ra rằng mức SO2 cao hơn trong khu dân cư liên quan đến nguy cơ tăng mắc ALS," các tác giả nhấn mạnh.

Mặc dù ALS vẫn còn hiếm gặp, với khoảng 1–2 ca mới trên 100.000 người mỗi năm trên thế giới, căn bệnh này có diễn tiến nghiêm trọng, dần hủy hoại tế bào thần kinh dẫn đến tê liệt và thường gây tử vong trong ba năm.

Các nhà khoa học tiếp tục khám phá thêm về ALS, nhưng nguyên nhân vẫn chưa rõ ràng – ví dụ, thường không có tiền sử gia đình. Các yếu tố rủi ro như hoạt động thể chất mạnh và đột biến gen đã được xác định, nhưng tổng thể bức tranh vẫn thiếu nét rõ ràng.

Có khả năng nhiều yếu tố kết hợp tạo ra cơ chế phát bệnh, và từ nghiên cứu này cùng các công trình trước, có thể ô nhiễm không khí là một trong số đó. Chúng ta cũng biết khói mù của cuộc sống hiện đại đã liên quan đến ung thư phổi và sức khỏe tâm thần kém.

Các tác giả của nghiên cứu kêu gọi tiến hành thêm các công trình điều tra về tác động của chất ô nhiễm tới nguy cơ ALS và đề xuất siết chặt quy định về chất lượng không khí.

"Cần có chiến lược phòng ngừa và can thiệp quy định mạnh mẽ hơn vì sức khỏe cộng đồng trước mức độ tiếp xúc ô nhiễm không khí," các tác giả nhấn mạnh.

Nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí "Environmental Research".

Góc nhìn về tác động tại Việt Nam

Ô nhiễm không khí, đặc biệt là SO2, là vấn đề đáng lo ngại tại nhiều đô thị lớn ở Việt Nam như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Dữ liệu từ các trạm quan trắc cho thấy nồng độ SO2 tuy thường nằm trong ngưỡng cho phép, vẫn có những đợt vượt mức vào mùa khô và gió Lào.

Trong bối cảnh tỷ lệ bệnh lý thần kinh đang gia tăng, việc nâng cao nhận thức cộng đồng về mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí và sức khỏe thần kinh là cấp thiết. Nhà chức trách cần xem xét áp dụng tiêu chuẩn nghiêm ngặt hơn cho khí thải công nghiệp và giao thông, đồng thời khuyến khích sử dụng phương tiện xanh và phủ xanh đô thị.

Việc đầu tư vào mạng lưới quan trắc chất lượng không khí, cũng như hỗ trợ nghiên cứu về tác động lâu dài của SO2 tại Việt Nam, sẽ giúp đưa ra chính sách y tế cộng đồng phù hợp và hiệu quả hơn.