Nghiên cứu mới công bố trên _PNAS_ ngày 4/9 đã giải mã nguồn gốc răng trên trán của cá chuột chấm đực. Bằng phân tích vi cắt lớp và so sánh hóa thạch, các nhà khoa học xác định đây là răng thật phát sinh từ lamina răng miệng, thách thức giả thuyết răng chỉ xuất hiện nội hàm.
Điểm nổi bật:
- Cá chuột chấm có răng trên trán để kẹp bạn tình khi giao phối.
- Răng trán phát sinh từ lamina răng miệng, không phải denticle da.
- Mẫu hóa thạch chứng tỏ cấu trúc này tồn tại từ tổ tiên cổ.
- Phát hiện này lật ngược giả thuyết răng chỉ xuất hiện trong khoang miệng.
Loài cá chuột chấm và răng trán kỳ quặc
Cá chuột chấm (spotted ratfish) dài khoảng 60 cm với đầu to và đuôi dài sống ở tây bắc Thái Bình Dương. Chúng thuộc nhóm cá ma (chimaeras), họ hàng gần với cá mập. Ngoài răng trong miệng, cá chuột chấm đực còn có hệ răng nằm trên trán, được sử dụng trong giao phối.
Phương pháp nghiên cứu
Các nhà khoa học từ Đại học Washington do Karly Cohen dẫn đầu đã sử dụng chụp vi cắt lớp (micro-CT) và phân tích mô để theo dõi sự phát triển của cấu trúc tenaculum. Đồng thời, họ so sánh với các hóa thạch tổ tiên cổ để xác định nguồn gốc cấu trúc này.
Nguồn gốc răng trên trán
Kết quả cho thấy răng trán của cá chuột chấm phát triển từ lamina răng, một cấu trúc thường chỉ xuất hiện trong hàm. Điều này chứng tỏ đây là răng thật, không phải denticle da như ở cá mập hay cá đuối. Phát hiện này lật ngược giả thuyết lâu nay rằng răng chỉ có thể hình thành trong khoang miệng động vật có xương sống.
Ý nghĩa tiến hóa
Nhờ ghi chép hóa thạch, các nhà nghiên cứu đã khẳng định lịch sử tiến hóa của tenaculum có răng này kéo dài từ các dạng tổ tiên. Cơ chế phát sinh răng ngoại hàm mở ra hướng nghiên cứu mới về khả năng xuất hiện răng ở vị trí khác trong cơ thể các loài.
Tầm nhìn tại Việt Nam
Với vùng biển Đông Nam Á sở hữu đa dạng sinh học phong phú, phát hiện răng ngoại hàm ở cá chuột chấm mở ra nhiều cơ hội nghiên cứu mới tại Việt Nam. Các viện hải dương học và trường đại học có thể kết hợp chụp vi cắt lớp và phân tích hóa thạch địa phương để tìm kiếm các loài hải sản bản địa sở hữu đặc điểm tương tự. Điều này không chỉ góp phần nâng cao hiểu biết về đa dạng sinh học mà còn hỗ trợ quản lý nguồn lợi thủy hải sản bền vững. Ngoài ra, việc truyền thông các kết quả khoa học độc đáo sẽ thu hút sự quan tâm của cộng đồng và khuyến khích thế hệ trẻ theo đuổi các lĩnh vực sinh học tiến hóa và công nghệ sinh học.
